რელიგია
დემურ გიორხელიძე: „სარწმუნოება და საფრთხეები“
სარწმუნოება – როგორც სულიერი საყრდენი ერისა! რელიგია – როგორც სტიმულატორი რწმენისა და უზრუნველმყოფელი მისი განვითარებისა!
რელიგია – მიჩვეული რელიგიური ელიტის კეთილდღეობის სანაცვლოდ, მორჩილებას, დამყოლობასა და საკუთარი თავის ხელისუფლების (ე. ი. მიწიერი ძალაუფლების!) ნაწილად აღქმას, გაუაზრებლად იმისა, თუ რამდენად საშიში და საზიანოა იგი რწმენისათვის საერთოდ და რაც, გარკვეულწილად, ხელს უწყობს კიდეც ეკლესიისაგან ადამიანების დისტანცირებას, მაშინ, როდესაც მართლმადიდებლობა ქართული კულტურის მეშვეობით თავისთავად მონაწილეობს (უნდა მონაწილეობდეს!) ქართული სახელმწიფოს მშენებლობაში, და, საერთოდ, ჩვენი ცხოვრების ყველა ასპექტში, რადგან იგი ზემოქმედებს (უნდა ზემოქმედებდეს!) ყოველ მორწმუნეზე, იქნება იგი ჩვეულებრივი მოქალაქე, მომსახურე თუ მსხვილი მეპატრონე. საზოგადოდ, ყველა მათგანი უნდა ზემოქმედებდეს საკუთარ გარემოცვაზე და, ამდენად, მთლიანად ქვეყანაში არსებულ მდგომარეობაზე. მაგრამ, სამწუხაროდ ეს ასე არ არის – სარწმუნოებისადმი გარეგნულად დეკლარირებული დამოკიდებულება კორელირებული არ არის სარწმუნოებისაგან გამომდინარე პასუხისმგებლობასთან და ცხოვრების წესთან.
ქართული მართლმადიდებლური ეკლესია – ხელისუფლების ძალოვანი ინექციის იმედად დარჩენილი ორგანიზმი, რომელიც ვერაფრით შეგუებია კონფესიალური თავისუფლების იდეას, რადგან იგი თანაბარ პირობებში რადიკალურად განსხვავებული გზების ძიებას მოითხოვს.
წარსულის ერთგანზომილებიანი სიტუაცია – დევნილობისას არსებობის შენარჩუნება, – ყოფიერების გაცილებით მარტივი ფორმაა, რომელმაც ასევე მარტივი ცნობიერების ჩამოყალიბება გამოიწვია. არადა, მართლმადიდებლობა საქართველოში კულტუროწარმომქმნელი ფაქტორს წარმოადგენს. სწორედ მართლმადიდებლობა ასაზრდოებს ქართულ კულტურას იმ მაღალი ხატებით, რომლის გარეშეც მისი დეგრადაცია გარდაუვალი იქნება. იმ სიხისტისა და სიმკაცრის გარეშე, რომლებსაც მართლმადიდებლობა აძლევს ქართულ კულტურას, საკუთრივ კულტურა ძალზე ამორფული და უსახო სამშენებლო მასალა იქნებოდა, – უფრო მეტიც, შეიძლება ითქვას, რომ მართლმადიდებლობის გარეშე ქართული კულტურა და ქართველი ხალხი, საეჭვოა რომ არსებობას შეძლებდეს.
განვითარებისადმი დამოკიდებულება განმსაზღვრელია რელიგიის პროგრესულობისა!
განვითარების მაგისტრალური ხაზის, გარე სიგნალების, ტენდენციებისა და მიმდინარეობების აღქმისათვის შინაგანი ანტენების არსებობის აუცილებლობა (არა მხოლოდ რელიგიის მსახურთათვის)! აქედან გამომდინარე, რეფლექსია – როგორც გარდაუვალი პროცესი რწმენის ფუძემდებლური საწყისების ხელშეუხებლობის (!) პირობებში დროში ადაპტირებისა! საკუთარი კულტურის თვითმყოფადობის შენარჩუნების ინტერესებისათვის დროის ადეკვატური უნარ-ჩვევების გამომუშავება – საკუთარი რწმენის შენარჩუნების, განვითარებისა და ზემოქმედების გაძლიერების აუცილებელი პირობაა!
ამ უმთავრესი ამოცანის გარეშე რელიგია ღალატობს თავის დანიშნულებას – სარწმუნოების დაცვისა და გაძლერების ფუნქციას, რადგან, ყველაზე უარეს შემთხვევაში, იძულებით ტრანსფორმირებული კულტურა რწმენის ახალ ორიენტირებს იღებს. სმენადაქვეითებული კულტურა თავისთავად ქმნის დეგრადაციისა და გაქრობის პირობებს.
თვითიზოლაციისკენ გაცხადებული მისწრაფება გონიერების ნიშანი სულაც არ არის!
ცხადია, სინამდვილეში, ზემოაღნიშნული უმთავრესი მიზნის წმინდა კორპორაციული ინტერესით ჩანაცვლების მცდელობასთან გვაქვს საქმე. ნებისმიერი სახის გარე მცდელობისას, ქართული ეკლესიისათვის უფრო დიდი ზიანის მიყენება, ალბათ, შეუძლებელი იქნებოდა. ეკლესიის მესვეურთ არ სურთ გაიგონ, რომ თანამედროვე სამყარო არ არის რომელიმე სარწმუნოების (და, კერძოდ, ქართული მართლმადიდებლობის) მტერი, თუმცა, რელიგიათშორის ურთიერთობებში პრობლემები საკმარისზე მეტია.
დღეს სარწმუნოების გლობალური დაპირისპირება ანაქრონიზმია!
დაპირისპირებები სულ სხვა სიბრტყეშია გადანაცვლებული!
ინტერესები სულ სხვა სიბრტყეში იკვეთება!
თვით უძლიერესი კულტურებიც კი უსაფრთხოების უზრუნველყოფის კომპლექსურ გაგებამდე და მისის ადეკვატური სტრატეგიის შემუშავებამდე მივიდნენ.
ამის გაუთვალისწინებლობამ, შეიძლება, ორიენტაციის უნარიც კი დაგვაკარგვინოს! საკუთარი პრობლემების დროებითი დასამარებისათვის რადიკალური გადაწყვეტილებების მიღება შედეგის მომტანი არასოდეს ყოფილა.
პრობლემები თავისთავად არასოდეს მოგვარებულა და არც ამ შემთხვევაში მოგვარდება. პრობლემების გადაჭრის მხოლოდ ორი გზა არსებობს: პრობლემა ან მართლაც წყდება მისი გამომწვევი მიზეზების სრულად მოსპობის გამო, ანდა, პრობლემა თავისთავად ქრება მისი გამომწვევი მიზეზების სრულად დომინირების შედეგად, მაგრამ ეს უკვე სხვა სცენარია!
ეკლესია ვერ ამჩნევს რეალურ გულგრილობას მისდამი, რომ ამ გულგრილობის სათავე მის ფუნდამენტალისტურ აგრესიულობაშია, რომელსაც არ შეუძლია მისი (ეკლესიის) სოციალური როლისა და ფუნქციის ჩანაცვლება. სწორედ ეს აგრესია, როგორც აგრესიის ნებისმიერი სხვა ფორმა, შინაგანი გაუცხოებისა და ინდეფერენტიზმის სათავე. შეიძლება, ეოფორიის საფუძველს ხალხის, მათ შორის, ახალგაზრდობის, გარკვეულწილად ეკლესიისკენ მიბრუნების ილუზია ქმნიდეს, მაგრამ ამ ეიფორიას დროის ფაქტორის მაკორექტირებელი კოეფიციენტი უნდა მივუყენოთ და ილუზიაც გაქრება:
ყველა გარდამავალი ეპოქისათვის, მისი თანმხლები უდიდესი კატაკლიზმებისათვის (განსაკუთრებით ცნობიერების სფეროში) დამახასიათებელია რელიგიისკენ სწრაფვა.
სამყაროში, სადაც ხდება ასეთი არაკონტროლირებადი და უწესრიგო ცვლილებები, ადამიანები ქვეცნობიერად მიისწრაფიან რელიგიური, ეთნიკური და ეროვნული იდენტურობის პირველადი სათავეებისაკენ. მათ შორის, რელიგიური ფუნდამენტალიზმი ერთ-ერთი ყველაზე მძლავრი ძალა გახდა, რომელიც ამ მძიმე დროში უზრუნველყოფს პიროვნულ უსაფრთხოებას და კოლექტიურ მობილიზაციას.
გლობალიზაციის ეპოქაში ინდივიდუალური თუ კოლექტიური იდენტურობების ძიება ხდება ფუნდამენტური მნიშვნელობის სოციალური მოვლენა.
მართალია, ძიება ახალი მოვლენა სულაც არ არის, მაგრამ რადიკალური გარდაქმნების ეპოქაში იდენტურობა ხდება მთავარი და, ხშირად, ერთ-ერთი წყარო არსებობისა. ამას ხელს უწყობს ერთი ძალზე მნიშვნელოვანი მოვლენაც. კერძოდ, ყოველ გარდამავალ ეპოქას თან ახლავს ულმობელი პროცესი – პროცესი ბუნებრივი შერჩევისა. ადამიანი ინტუიციურად გრძნობს მას და საკუთარი შესაძლებლობებისა და უნარის სასწორზე შეგდების ნაცვლად, ეკლესიაში თავის შეფარებას ამჯობინებს (ასე უფრო დაცულად გრძნობს თავს და ამაში ცუდი არაფერია. ეს გადარჩენის ერთ-ერთი საშუალებაა კიდეც).
მაგრამ ეს არ არის საკმარისი!
ისტორიულად ჩამოყალიბებული პარტიკულარული იდენტურობები წანააღმდეგობაში მოდის ახალი გლობალიზაციისა და ინფორმაციული ეპოქის აბსტრაქტულ, უნივერსალურ შეხედულებებთან და ამ წინააღმდეგობის დაძლევის გარეშე, განვითარების მაგისტრალური მიმართულებიდან ამოვარდნის საფრთხე ჩნდება.
ადამიანისათვის სოციალური თვითიდენტიფიკაციის ძირითადი ფუნქცია – ეს არის მისი ინტერესების ერთიანობის ფიქსაცია სხვადასხვა სოციალურ ერთობებთან, რომლებიც უზრუნველყოფენ მისი, როგორც ინდივიდის თვითშენარჩუნებას (თუმცა, ადამიანს, შეიძლება, ბოლომდე ეს გაცნობიერებული არც კი ჰქონდეს), იცავს მის ძირითად ინტერესებს, ხელს უწყობს თვითდამკვიდრების, განვითარებისა და თვითგამოხატვის მოთხოვნილებების რეალიზაციას. ამასთან, თუ გავითვალისწინებთ სოციალური როლების მრავალფეროვნებას, რომელშიც მოქმედებს ესა თუ ის კონკრეტული ადამიანი, თვითიდენტიფიკაციების სისტემა ყოველთვის ატარებს იერარქიულ ხასიათს და პრინციპული მნიშვნელობა აქვს, თუ როგორი თანმიმდევრობით ახდენენ ადამიანები თავიანთი თავის მიკუთვნებას ამა თუ იმ ერთობებთან.
სამართლებრივ პრინციპებზე აგებულ საერო ქვეყანაში ეკლესია გამოყოფილია სახელმწიფოსაგან – მისი ზეგავლენა საერო საკითხების გადაწყვეტაზე დაუშვებელია. თვით უმაღლესი საეკლესიო პირიც კი საერო საქმის გადაწყვეტაში ისეთივე ფორმით მონაწილეობს და ისეთივე უფლებებით სარგებლობს (უნდა სარგებლობდეს!), როგორც ნებისმიერი სხვა მოქალაქე. თუ ამას უარვყოფთ, მაშინ ჩვენ უარვყოფთ ერთ-ერთ ფუძემდებლურ პრინციპს სამართლებრივი ქვეყნისა. მაშინ ცხადად უნდა ითქვას, თუ რა ტიპის სახელმწიფოს მშენებლობაზეა საუბარი, ანდა, რანაირი სახელმწიფოსაკენ მივდივართ.
სამართლებრივი სახელმწიფოს მექანიზმი მუშაობს მთლიანობაში, ყველა მისი დეტალის შეთანწყობილი ურთიერთქმედების შედეგად, ყოველგვარი გამონაკლისების გარეშე, ანდა, არ მუშაობს საერთოდ. მოშლილი ძრავის მქონე ავტომობილს ყველაზე უფრო პრესტიჟული და საუკეთესო ავტომობილის ძარაში მოქცევა ვერაფერს შეჰმატებს, თუმცა, რაღაც ფუნქცია მასაც შეიძლება მოეძებნოს. კერძოდ, მისი ლამაზი ფასადი (და, გარკვეული მცდელობის შემდეგ, კარგად გაწყობილი ინტერიერი), შეიძლება, ჯგუფური პოლიტიკური და კრიმინალური ინტერესების გადაკვეთით წარმოქმნილი კონფლიქტების გარკვევის საკმარისად მიმზიდველ ადგილად იქცეს.
ყოველ შემთხვევაში, ეკლესიისადმი დამოკიდებულების ის ფორმა, რომელიც დღეს არსებობს, უფრო კონიუნქტურულია, ვიდრე რეალური რწმენიდან მომდინარე, თუმცა, ეკლესია, ამასაც, როგორც კუთვნილს, ისე აღიქვამს. დაახლოებით ასეთივე უაპელაციო და სიტყვაშეუბრუნებელი იყო ჩვენს უახლოეს წარსულში დამოკიდებულება ხელისუფლებისადმი.როგორ დამთავრდა ეს ყველაფერი, – კარგადაა ცნობილი. მაგრამ ეს ისე, ფაქტის კონსტატაციისათვის!
ბოროტი ქილიკის უფლება არავის აქვს!
სარწმუნოება უფაქიზესი რამ არის და მას ერთნაირი (!) პასუხისმგებლობით უნდა ემსახუროს ერი თუ ბერი.
სარწმუნოება უფრო მეტია, ვიდრე რელიგიის მსახურთა, ანდა, პოლიტიკოსთა ინტერესები.
ურთიერთშეფარების საკმარისად კარგად დამუშავებულმა მექანიზმმა არ შეიძლება ხელყოს და დააბრკოლოს ყველაზე მთავარი – კულტურულ მემკვიდრეობითობაზე დამყარებული განვითარების პროცესი, როგორც არსებობის, თვითშენარჩუნებისა და გაძლიერების ერთადერთი გარანტი! ა მ ა ს თ ა ნ, დღევანდელ კონკურენტულ სამყაროში, ქვეყნის კონკურენტუნარიანობის საფუძველი – ეს არის საზოგადოების მორალი და არ არსებობს მისი აღდგენის არანაირი სხვა გზა, გარდა სარწმუნოების საფუძველისა.
დემურ გიორხელიძე - საინფორმაციო-ანალიტიკურ სააგენტო „საქინფორმს“
