„WikiLeaks“-მა, რომელიც განაგრძობს აშშ-ის კონფიდენციალური დიპლომატიური ტელეგრამების გამოქვეყნებას, საკუთარ საიტზე 11 ივლისს დადო 2009 წლის სექტემბერში აშშ-ის თბილისის საელჩოდან ვაშინგტონში გაგზავნილი წერილი, სადაც აღწერილია პრეზიდენტ სააკაშვილის აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის თანაშემწის მოადგილესთან – თინა ქეიდენაუსთან, საუბრის შინაარსი.

ტელეგრამიდან ირკვევა, რომ აშშ და, როგორც ჩანს, არა მარტო ის, შეშფოთებას გამოთქვამდა ორი წლის წინათ საქართველოს თავდაცვის მინისტრად ბაჩო ახალაიას დანიშვნის გამო. ტელეგრამაში, ასევე, საუბარია სასამართლოსა და დემოკრატიულ რეფორმებთან დაკავშირებულ პრობლემებზე და იმაზე, თუ რა არის სააკაშვილის აზრით ქართული მედიის „ფუნდამენტური პრობლემა“.

წარმოგიდგენთ „WikiLeaks“-ის მიერ გამოქვეყნებული, 2009 წლის 25 სექტემბრით დათარიღებული ტელეგრამის თარგმანს:

საქართველო: სააკაშვილი ქეიდენაუს აღიარებებთან დაკავშირებულ წუხილს უზიარებს, იცავს ახალ თავდაცვის მინისტრს

1. მოკლე შინაარსი. 15 სექტემბერს პრეზიდენტ სააკაშვილთან გაცნობითი შეხვედრის დროს ევროპის საკითხებში სახელმწიფო მდივნის თანაშემწის მოადგილე თინა ქეიდენაუმ მას დემოკრატიული რეფორმების კუთხით პროგრესისკენ მოუწოდა, რაც იქნება საშუალება საერთაშორისო თანამეგობრობის მხრიდან საქართველოსადმი მხარდაჭერის გასაზრდელად და შიდა სტაბილურობის ხელის შესაწყობად, როგორც ამის თაობაზე მანამდე ვიცე-პრეზიდენტმა ჯო ბაიდენმა განაცხადა. სააკაშვილმა შეშფოთება გამოთქვა ვენესუელას მიერ აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის აღიარების გამო და, ასევე, იმ ალბათობის გამო, რომ სხვა ქვეყნებიც შესაძლოა, შეუერთდნენ ამ აღიარებას. სახელმწიფო მდივნის თანაშემწის მოადგილე ქეიდენაუმ კიდევ ერთხელ გამოხატა აშშ-ის მხარდაჭერა საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის მიმართ. ქეიდენაუმ აშშ-ისა და საერთაშორისო თანამეგობრობის ღრმა შეშფოთება გამოხატა საქართველოს მიერ შავ ზღვაზე აფხაზეთთან უკანონოდ მოვაჭრე გემების დაკავების პოტენციური საფრთხისა და სამართლებრივი ასპექტების თაობაზე. მან, ასევე, გამოხატა შეშფოთება საქართველოს თავდაცვის ახალ მინისტრად ბაჩო ახალაიას დანიშვნასთან დაკავშირებით, რომელსაც ცუდი რეპუტაცია აქვს, განსაკუთრებით, ადამიანის უფლებებთან მიმართებით. ამის საპასუხოდ, პრეზიდენტმა სააკაშვილმა მოუწოდა აშშ-ს, შანსი მისცეს ახალაიას, რომ დაადასტუროს თავისი ერთგულება რეფორმების მიმართ. მოკლე შინაარსის დასასრული.

[აფხაზეთის და სამხრეთ ოსეთის] აღიარება: ვენესუელა და ბელარუსი

2. პრეზიდენტ სააკაშვილს, რომელიც კარგად ინფორმირებული იყო ქეიდენაუს მიერ ერთი დღით ადრე თბილისში გამართული შეხვედრების შესახებ, ამ [ქეიდენაუსთან] შეხვედრაზე თან ახლდა ამერიკის მოქალაქე, მისი მრჩეველი დანიელ კუნინი; ქეიდენაუს თან ახლდა [აშშ-ის ელჩის] მოვალეობის შემსრულებელი, [სახელმწიფო დეპარტამენტის] კავკასიისა და რეგიონული კონფლიქტების ოფისის მრჩეველი ბირნერი და ელჩის მოადგილის მოვალეობის შემსრულებელი ფიშერი. სააკაშვილმა [შეხვედრა] დაიწყო შეშფოთების გამოხატვით, რომ ვენესუელას მიერ აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის დამოუკიდებლობის აღიარებას სხვათა მიერ მსგავსი ნაბიჯის გადადგმა მოჰყვებოდა; მან განაცხადა, რომ ბელარუსი გადაწყვეტილების მიღების ზღვარზეა და აღნიშნა, რომ იმედი აქვს, დასავლეთი სწრაფად იმოქმედებს, რათა [ბელარუსის] ამგვარი ნაბიჯი არ დაუშვას. მისი მტკიცებით, ლუკაშენკოს „ვლადიმერ პუტინი ეზიზღება“ და სწორედ ამიტომ არ აკრძალა მან [ლუკაშენკომ] 2006 წელს ქართული პროდუქციის იმპორტი. ამის მიუხედავად, ბელარუსი რუსეთის მხრიდან ძლიერი ეკონომიკური ზეწოლის ქვეშ არის და დიდხანს ამას ვერ გაუძლებს. ქეიდენაუმ უთხრა სააკაშვილს, რომ ბელარუსი არათანმიმდევრული და არაპროგნოზირებადია, მაგრამ დაპირდა, რომ აშშ გააკეთებს, რაც შეუძლია, რათა ხელი შეუშალოს ზოგადად აღიარების პროცესს, ხოლო კონკრეტულად ბელარუსის საკითხზე ევროპელებთან იმსჯელებს. მან მოუწოდა [სააკაშვილს], რომ ნებისმიერ აღიარებას თავშეკავებით უპასუხოს და აღნიშნა ევროპისა და ევრაზიის საკითხებში აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის თანაშემწე ფილიპ გორდონის საჯარო განცხადებები, რომელთა თანახმადაც, ვენესუელის მიერ [სოხუმისა და ცხინვალის] აღიარება საქართველოს სუვერენიტეტისთვის არ იყო მნიშვნელოვანი საფრთხე.

3. სააკაშვილს ეტყობოდა, რომ ის ნაკლებად წუხს აფრიკის ქვეყნების მიერ [სოხუმისა და ცხინვალის] აღიარების შესაძლებლობაზე. მან უთხრა ქეიდენაუს, რომ თუ ბელარუსი გადაწყვეტდა აღიარებას, საქართველო ვეღარ შეძლებდა ბელარუსთან მუშაობას ევროკავშირის ახლად შექმნილი „აღმოსავლეთ პარტნიორობის ინიციატივის“ ფარგლებში. [აღიარების შემთხვევაში] თუ ევროკავშირი არ გააძევებდა ბელარუსს აღმოსავლეთ პარტნიორობიდან, მაშინ საქართველოს მოუწევდა მისი დატოვება. ქეიდენაუმ სააკაშვილს ევროკავშირთან ახლო კოორდინაციისკენ მოუწოდა და ურჩია, არ განეხორციელებინა ნაჩქარევი ქმედებები, რაც კონტრპროდუქტიული იქნებოდა და დააზიანებდა საქართველოს ურთიერთობებს ევროკავშირთან.

კონფლიქტის ზონის გამოწვევები

4. სააკაშვილმა განუცხადა ქეიდენაუს, რომ მას იმედი აქვს, რომ აშშ არ უყურებს კონფლიქტებს როგორც სამუდამოდ გაყინულს; სიტუაცია, მისი თქმით, კვლავაც გაურკვეველია. ზუგდიდში [2009 წლის] 14 სექტემბერს მომხდარი აფეთქება, მისი თქმით, იყო არსებული არასტაბილურობის დასტური. იმ ზეწოლის მაგალითად, რომელიც, სააკაშვილის აზრით, რუსეთს სურს, განახორციელოს, მან ქეიდენაუს მოუყვა იმ გულახდილი საუბრის შესახებ, რომელიც მას 2008 წლის თებერვალში რუსეთის მაშინდელ პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინთან ჰქონდა. სააკაშვილის თქმით, პუტინმა მას უთხრა „მოემზადე“, რადგან ცხადია – დასავლეთი კოსოვოს აღიარებას აპირებსო. პუტინმა მიანიშნა, რომ თუ მაშინ საქართველო ნატოსთან დაახლოებისგან თავს შეიკავებდა, შესაძლოა, რუსეთს აფხაზეთი და სამხრეთ ოსეთი არ ეღიარებინა. სააკაშვილის მტკიცებით, იმის გამო, რომ რუსეთს საქართველოსთან დაძაბული ურთიერთობები აქვს, ეს პუტინს გამოწვევებს უქმნის დანარჩენ ყოფილ საბჭოთა სივრცეშიც და კონკრეტულად ახსენა ბოლო თვეების განმავლობაში რუსეთის გაზრდილი ყოფნა თურქმენეთში. მან თქვა: „რუსეთს სურს, ყველა მხრიდან ალყაში მოგვაქციოს“.

5. ქეიდენაუმ სააკაშვილს ჰკითხა მოსაზრებები იმასთან დაკავშირებით, თუ როგორ შეეძლოთ აშშ-სა და საქართველოს განეხორციელებინათ კონკრეტული პროგრამები ადმინისტრაციული საზღვრების გასწვრივ მცხოვრებ მოსახლეობას შორის კონტაქტების აღსადგენად. სააკაშვილმა ფრთხილი მიდგომისკენ მოუწოდა და განაცხადა, რომ მისი აზრით, მუდმივი კონტაქტი სოხუმის ხელმძღვანელობასთან მნიშვნელოვანია, მაგრამ ხალხთა შორის კონტაქტები ისე უნდა მომზადდეს, რომ არ მოხდეს დე ფაქტო ხელისუფლებისთვის სახელმწიფოებრიობის რაიმე ელემენტების მინიჭება. მისი თქმით, წარსულში მან დაპატიმრების რამდენიმე ორდერი დაბლოკა, რომელთა გაცემასაც საქართველოს ხელისუფლების ზოგიერთი წარმომადგენლები ითხოვდნენ დე ფაქტო ლიდერების წინააღმდეგ. მისი თქმით, მას სურდა, ყველაფერი შესაძლებელი გაეკეთებინა დაახლოებისთვის. ქეიდენაუმ უთხრა სააკაშვილს, რომ აშშ-ს სურდა, ჰარმონიულად ემოქმედა საქართველოსთან ადმინისტრაციულ სასაზღვრო ზოლზე აშშ-ის დახმარების განხორციელების თვალსაზრისით. თუმცა იქვე აღნიშნა, რომ საქართველოს მთავრობას მოუწევს, სერიოზულად მიხედოს რამდენიმე მნიშვნელოვან საკითხს, მათ შორის, აფხაზეთის მცხოვრებთათვის რუსული პასპორტებით მგზავრობის ნებართვის მიცემას. სააკაშვილმა აღნიშნა, რომ მასზე შთაბეჭდილება ვერ მოახდინა ევროკავშირის გეგმამ სოხუმში ოფისის გახსნასთან დაკავშირებით – ამგვარი ქმედება არასწორი გზავნილი იქნებოდა და საელჩოს ანალოგად გამოჩნდებოდა.

6. სააკაშვილმა მადლიერება გამოხატა აშშ-ის მიერ გაეროს გენერალური ასამბლეის ბოლო რეზოლუციის მხარდაჭერის გამო. ქეიდენაუმ აღნიშნა, რომ [რეზოლუციის] ფორმულირებების თაობაზე საქართველოს მოქნილი პოზიცია წარმატებისთვის გადამწყვეტი იყო.

7. ქეიდენაუმ დააყენა საქართველოს მიერ შავ ზღვაში გემების დაკავების საკითხი და უთხრა პრეზიდენტ სააკაშვილს, რომ აშშ ამას განიხილავდა როგორც სერიოზული პოლიტიკური შეშფოთების საგანს, არა იმდენად როგორც სამართლებრივი კუთხით (თუმცა მან შეშფოთებას ამ კუთხითაც გაუსვა ხაზი) და გააფრთხილა, რომ მსგავსი ქმედებები შესაძლოა, ადვილად გამწვავდეს და გაცილებით უფრო სერიოზულ [პრობლემაში] გადაიზარდოს. სააკაშვილმა თავი აარიდა პირობის მიცემას, რომ [გემების] დაკავებები მთლიანად შეწყდებოდა, მაგრამ განაცხადა, რომ საქართველო თურქეთთან მჭიდროდ მუშაობდა, რათა მომავალში თავიდან ყოფილიყო აცილებული ისეთი ნაოსნობა, რომელიც არღვევს საქართველოს კანონმდებლობას და აღნიშნა რუსეთის ბოლოდროინდელი განცხადებები, რომლებიც გამუდმებით წარმოაჩენს საქართველოს პროვოკატორ მხარედ. სააკაშვილმა არაპირდაპირ აღიარა გამწვავების საფრთხე, თქვა რა, რომ „გიჟები უნდა ვიყოთ, ასეთ კონფრონტაციაში ჩავებათ“.

რეგიონული საკითხები

8. სააკაშვილმა უთხრა ქეიდენაუს, რომ ის თურქეთ-სომხეთის დაახლოებას განიხილავს როგორც პოზიტიურ ნაბიჯს და იმედი აქვს, რომ ბოლოდროინდელი მოვლენები უბიძგებს სომხეთს, გავიდეს რუსეთის გავლენის სფეროდან. მისი თქმით, მას აქვს მოლოდინი, რომ აზერბაიჯანის მხრიდან შესაძლოა, იყოს მოკლევადიანი შიშები, მაგრამ აზერბაიჯანელები შეძლებენ, გრძელვადიან პერსპექტივაში პროგრესი დაინახონ ურთიერთობების გაუმჯობესებაში. ქეიდენაუ დაეთანხმა, რომ თურქეთ-სომხეთის ურთიერთობების დამყარებას შესაძლოა, პოზიტიური გავლენა ჰქონდეს მთლიანად სამხრეთ კავკასიაზე, განსაკუთრებით კი, რეგიონში ეკონომიკურ განვითარებაზე.

დემოკრატიული რეფორმები საქართველოს წარმატებისთვის გადამწყვეტია

9. ქეიდენაუმ უთხრა პრეზიდენტ სააკაშვილს, რომ თბილისში ვიზიტისას ის შეხვდა ამერიკის სავაჭრო პალატის საბჭოს წევრებს და ისინი დაეთანხმნენ [მოსაზრებას], რომ ეკონომიკური განვითარებისთვის მთავარ დაბრკოლებას არა რუსეთის სამხედრო ყოფნიდან მომავალი საფრთხე, არამედ კანონის უზენაესობის საკითხებთან დაკავშირებით არასაკმარისი პროგრესი და შიდა პოლიტიკურ სტაბილურობასთან დაკავშირებული შეშფოთება წარმოადგენდა. მან [ქეიდენაუმ] აღნიშნა, რომ ბიზნესწრეებს კონკრეტულად მხედველობაში აქვთ მთავრობის მხრიდან სასამართლოზე პირდაპირი ზეწოლა როგორც კარგი მმართველობისა და კანონის უზენაესობის დამაბრკოლებელი ფაქტორი. სააკაშვილმა უპასუხა, რომ საქართველოს სასამართლო სისტემა უფრო ნაკლებად კორუმპირებულია, ვიდრე სხვაგან სამეზობლოში, მათ შორის, თურქეთში. მან საქართველოს რეფორმები დაახასიათა, როგორც „პროცესი“. მან თქვა, რომ საქართველოს ჰყავს ახალგაზრდა ამბიციური მოსამართლეები, რომლებსაც კარგი ანაზღაურება აქვთ, მაგრამ სჭირდებათ უფრო მეტი განათლება და დასავლეთთან ზიარება, რათა გააუმჯობესონ სასამართლო სისტემის დამოუკიდებლობა. მან აღნიშნა, რომ პრეზიდენტი აღარ მონაწილეობდა მოსამართლეთა დანიშვნის პროცესში.

10. ქეიდენაუმ იკითხა, თუ რა დახმარება შეიძლებოდა აღმოეჩინა აშშ-ს ქართული მედიის გაძლიერებისთვის. სააკაშვილმა თქვა, რომ ფუნდამენტური პრობლემა ის არის, რომ ჟურნალისტებმა არ იციან ინგლისური ენა და ამიტომ ძალიან შეზღუდული არიან თავიანთ საქმიანობაში. მან, ასევე, განაცხადა, რომ ქართველ ჟურნალისტებს ძირეულად არასწორად ესმით თავისუფალი პრესის როლი, თუმცა იმედი გამოთქვა, რომ დასავლეთთან შემდგომი კონტაქტები ამ პრობლემის მოგვარებას დაეხმარება. მან აღნიშნა, რომ საპროტესტო აქციების დროს ოპოზიცია დაემუქრა ჟურნალისტებს. მან კიდევ ერთხელ გაიმეორა ადრინდელი მისი თხოვნა აშშ-ის მთავრობის მიერ მხარდაჭერილი ინგლისური ენის ტრეინინგებთან დაკავშირებით.

თავდაცვის ახალი მინისტრი

11. ქეიდენაუმ შეშფოთება გამოხატა თავდაცვის მინისტრად ბაჩო ახალიას დანიშვნასთან დაკავშირებით, აღნიშნა რა ადამიანის უფლებათა დაცვის კუთხით მისი ცუდი წარსული. სააკაშვილმა მაშინვე უთხრა [ქეიდენაუს], რომ მას არ ესმის, თუ რატომ არის მისი ამ საკადრო არჩევანის გამო საერთაშორისო კრიტიკა; სასჯელაღსრულების დეპარტამენტის ხელმძღვანელობის დროს ახალაია პასუხისმგებელი იყო, გამკლავებოდა მაფიას საქართველოში და შედეგად საქართველოს ორგანიზებულ დანაშაულთან ბრძოლის კუთხით უფრო მეტი წარმატება ჰქონდა, ვიდრე სხვა რომელიმე ყოფილ საბჭოთა ქვეყანას. სააკაშვილის მტკიცებით, ყოფილმა თავდაცვის მინისტრმა დავით სიხარულიძემ ვერ მიაღწია რეალურ პროგრესს რეფორმების კუთხით და რომ ის უკეთესი დიპლომატი იყო, ვიდრე მინისტრი და რომ ის [სააკაშვილი], როგორც პრეზიდენტი, ვალდებული იყო [2009 წლის მაისის], მუხროვანის [სახელით ცნობილი] გადატრიალების მცდელობისთვის სიხარულიძესთვის პასუხი მოეთხოვა. სააკაშვილმა მოუწოდა ქეიდენაუს და სხვა ოფიციალურ პირებს, არ ეჩქარათ ახალაიას დანიშვნასთან დაკავშირებით დასკვნების გამოტანა და ქეიდენაუს შესთავაზა, [ახალაიას] თანამდებობაზე მუშაობის შეფასება გაეკეთებინა. ქეიდენაუმ მოუწოდა პრეზიდენტ სააკაშვილს გაეაზრებინა, თუ რა გავლენა იქონია ამ დანიშვნამ საქართველოს საერთაშორისო რეპუტაციაზე და ხაზი გაუსვა მსგავსი ქმედებისგან მომავალში თავის შეკავების მნიშვნელობას.