საქართველო, 11 თებერვალი, საქინფორმი. ქართული მართლმადიდებელი ეკლესიის, ქართული სახელმწიფოსა და საზოგადოების სინერგია, როგორც ამბობს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს–პატრიარქი ილია მეორე, ყოველთვის განაპირობებდა ქართველი ერისა და მისი სახელმწიფოებრიობის ძლიერებას; მაგრამ მხოლოდ მაშინ, როცა ასეთი სინერგია არსებობდა. და პირიქით, როცა ეს სამი იპოსტასი ერთმანეთის გარეშე, ან სულაც ერთმანეთთან დაპირისპირებაში ლამობდა სახელმწიფო ან ეროვნული ინტერესების განხორციელებას, ქართული ცნობიერება განადგურების საფრთხის წინაშე აღმოჩნდებოდა ხოლმე. საქართველოს ისტორიამ ამის არაერთი მაგალითი შემოგვინახა, თუმცა მორიგი დამპყრობლის უღელქვეშ ქართველები მაინც ახერხებდნენ საკუთარი თვითმყოფადობის, ეროვნული სახის და სარწმუნოების შენარჩუნებას.

ქართლის გაქრისტიანების პერიოდი და იმ დროის პერიპეტიები ნათლად გვაჩვენებს, თუ რა კატეგორიებს ეყრდნობოდა მშვიდობიანი თანაარსებობის წესი, რომელსაც დღეს „ტოლერანტობის“ სახელით თავიდან „გვასწავლიან“ (სხვათაშორის, ის სახელმწიფოები, რომლებმაც სულ რაღაც სამოციოდე წლის წინ ისწავლეს, რომ ეროვნული, რასობრივი თუ სარწმუნოებრივი ნიშნით ადამიანების დევნა დაუშვებელია). ბოლშევიკური „მებრძოლი ათეიზმი“ დღეს „მებრძოლმა სეკულარიზმმა“ შეცვალა, თუმცა ეს გასაკვირი არ უნდა იყოს, რადგან ბოლშევიკური და ნეოლიბერალური მიდგომები გასაოცრად ჰგავს ერთმანეთს. ორივე იდეოლოგია რელიგიას პირადი ცხოვრებიდან განდევნის და სოციალურ სივრცეს უვიწროებს.

აღმსარებლობის თავისუფლება, რომელიც თითქოსდა მთელ მსოფლიოში აღიარებულია, სულ უფრო წყდება საჯარო სივრცეს. ევროპის ზოგიერთ ქვეყანაში უკვე დაიწყო მსჯელობა იმაზე, რომ ქრისტიანებს დევნიან. ზოგან საჯარო სივრცეში ჯვრის ტარებაც კი აიკრძალა იმ მოტივით, რომ ეს სხვა კონფესიის წარმომადგენლებს აღიზიანებს. კონვენციებით მკაცრად გარანტირებულ და დარეგულირებულ საკითხებში სულ უფრო ხშირად ისმის კითხვის ნიშნები. მაგალითად, რატომ არ აქვთ ევროპაში მუსლიმანებს მეჩეთების მშენებლობის უფლება და ამიტომ სალოცავი ხალიჩების პარიზის ქუჩებში გაშლა უწევთ? რატომ არ შეიძლება ბრიტანეთში სამსახურში ჯვრის ტარება? ასე, საბჭოთა კავშირის დროსაც იკრძალებოდა ჯვარიც და რელიგიური რიტუალების აღსრულებაც! თუ ანალოგიებში უფრო შორსაც წავალთ, საუკუნეების სიღრმეში, გამოვა, რომ საქართველოს დედოფალს, წმინდა მოწამე ქეთევანს 1624 წელს მხოლოდ სიტყვიერად რომ უარეყო მაცხოვარი, წამებასაც გადარჩებოდა და ფუფუნებაშიც იცხოვრებდა!

რელიგიის მიმართ თანამედროვე დამოკიდებულების ამ კონტექსტის გარეშე, მით უმეტეს – ისტორიული კონტექსტის მოშველიებისა და მისი ანალიზის გარეშე შეუძლებელია იმსჯელო დღევანდელ საქართველოში ეკლესიის, სახელმწიფოსა და საზოგადოების ურთიერთდამოკიდებულებაზე,! ბოლო დროს გახშირებული თავდასხმები ზოგადად ქართულ მართლმადიდებელ ეკლესიაზე და კონკრეტულად მის საჭეთმპყრობელზე ქართველი საზოგადოების შეშფოთებას და გულისწყრომას იწვევს. არ შეიძლება არ აღინიშნოს, რომ ამ თავდასხმების ავტორები „სრულიად შემთხვევით“ მართლმადიდებელი რუსეთის მიმართ უკიდურესად კონფრონტაციულად განწყობილი და საქართველოს წინა ხელისუფლების მხარდამჭერი ჯგუფები არიან.

მათი საყვარელი თემებია - „ჯიპებიანი მამაოები“, ერთმორწმუნეობაზე ქილიკი, „მართლმადიდებელთა სიბნელე“ და სხვადასხვა უმცირესობათა უფლებებზე „ზრუნვა“. 2012 წლის 17 მაისის არშემდგარი სისხლიანი დაპირისპირება თბილისში სწორედ იმ მიზნით დაიგეგმა, რომ საქართველოში მართლმადიდებელთა შეუწყნარებლობა და აგრესიულობა მთელი მსოფლიოსთვის ემცნოთ! პატრიარქ ილია მეორის საშობაო ეპისტოლეში ნახსენები სუროგატული დედების მიერ გაჩენილი ბავშვების „პრობლემურობა“ კი მყისვე მოინათლა დაწყევლად! მაგრამ პატრიარქს მსგავსი არაფერი უთქვამს, და საქართველოს კათოლიკეთა წინამძღვარმა ჯუზეპე პაზოტომ მეორე დღესვე განაცხადა, რომ ამ სერიოზულ ეთიკურ პრობლემაზე ისტერიული რეაქციით გაოგნებული დარჩა.

მთელი ეს კამპანია მართლმადიდებელი ეკლესიის წინააღმდეგ მხოლოდ ერთი მოტივითაა ნასაზრდოები: ყველა გამოკითხვით, საქართველოს მოსახლეობის უმრავლესობა (84%) ქართულ მართლმადიდებელ ეკლესიას და კათოლიკოს-პატრიარქ ილია მეორეს ენდობა, სწორედ მას აქვს მორალური უფლებაც და მოვალეობაც, გააფრთხილოს მრევლი (ხოლო სხვა კონფესიების მიმდევართა შორის ასევე მაღალი ავტორიტეტის გათვალისწინებით, პრაქტიკულად, საქართველოს მთელი მოსახლეობა) სახიფათო და შორს მიმავალი დამღუპველი ტენდენციების შესახებ. წინა ხელისუფლებამ ვერ მოახერხა ქართული მართლმადიდებელი ეკლესიის მაღალი ავტორიტეტის „ჩარეცხვა“, ახლა კი მისი ადეპტები და იდეოლოგიური მოკავშირეები ამას სხვა ხერხებით აპირებენ. ანტირუსულ გამოხტომებში ისინი სულ უფრო ხშირად მიმართავენ ისტორიულ მაგალითებს ქართული ეკლესიების ფრესკების შეთეთრებისა და ეგზარქოსების მიერ განხორციელებული ძარცვის შესახებ. უდავოდ, ასეთი ფაქტები იყო - იყო ავტოკეფალიის გაუქმებაც, ისევე, როგორც სამეფო ტახტისა. და აი, ამ ეროვნულ სიმებზე თამაშით ეს „მოჭირისუფლე“ ჯგუფები ცდილობენ, ეკლესიის დამცველების როლში წარმოჩინდნენ.

ხშირია აგრეთვე ცინიკური გამონათქვამები, რომ „ეს 84%, რომელიც თავს მორწმუნედ მიიჩნევს, საერთოდ არ იცნობს სახარებას და არ იცის რწმენის საფუძვლები“. ზედმეტია იმაზე ლაპარაკი, რომ რწმენის საკითხების გადამისამართებას ცოდნის კატეგორიებისკენ არაფერი აქვს საერთო არც სინამდვილესთან, არც ეკლესიის ავტორიტეტის დაცვასთან. ყველაფერი გაცილებით მარტივიად აიხსნება: ქართული საზოგადოების ცნობიერებაში ეს ბოლო ბასტიონია, რომელიც უნდა მოირღვეს, და მაშინ ქვეყნისა და ხალხის მართვა მათთვის გაცილებით იოლი აღმოჩნდება. ქართული მართლმადიდებელი ეკლესიის ავტოკეფალიის გაუქმების საკითხი, როგორც სხვა მგრძნობიარე საკითხები, ამ ჯგუფების მიერ კონტექსტიდან ამოგლეჯილად განიხილება. თუმცა, თუ მათ ლოგიკას მივყვებით, მაშინ ქართული მართლმადიდებელი ეკლესიის ავტოკეფალიის ხელმეორედ არგაუქმების და რუსული საპატრიარქო ტახტის აღდგენისთვის ეს ჯგუფები იოსებ სტალინის მადლიერები უნდა იყვნენ! მაგრამ ნურას უკაცრავად - ამ საყოველთაოდ ცნობილ ისტორიულ ფაქტს ისინი სრულიად არ იღებენ მხედველობაში და 60 წლის წინ გარდაცვლილ სტალინსაც ისეთივე შემართებით ებრძვიან, როგორც ეკლესიას!

ნუ ეძებთ აქ ისტორიულ ლოგიკას... ისტორიულადაც და თანამედროვე ეტაპზეც ეკლესია ყოველთვის ერის სამსახურში იყო. ისტორია - პროცესია და არა ცალკეული ამოგლეჯილი ფაქტები, რომლებითაც ეკლესიის არაკეთილმოსურნენი ხშირად მანიპულირებენ. მაგალითად, საქართველოში პერიოდულად გაისმის ხოლმე მოწოდებები ახალი „რუის–ურბნისის კრების“ გამართვის აუცილებლობის შესახებ, მაგრამ ცოტა თუ ფიქრობს იმაზე, რომ მის ჩასატარებლად, სულ ცოტა, დავით აღმაშენებელი და გიორგი ჭყონდიდელია საჭირო, თანაც – ორივე ერთად! ეს ანალოგია კიდევ უფრო ღრმა გამოჩნდება, თუ იმასაც დავამატებთ, რომ წინა ხელისუფლება თავს რეფორმატორად მიიჩნევდა და თავის ამბიციურ ამოცანაში შეუმჩნევლად მიადგა იმ ზღურბლს, რომელზეც საქართველოს მოსახლეობის უმრავლესობამ -  მორწმუნემაც და ათეისტმაც - არჩევნებზე მას ხმამაღალი „არა“ უთხრა! საქართველოს უახლესი ისტორიის ბოლო პერიოდი ყველაზე თვალნათლივ ადასტურებს, რომ თუ მმართველი ერთდროულად უპირისპირდება ეკლესიასაც და საზოგადოებასაც, მისი ბედი უკვე გადაწყვეტილია. თუმცა ახალი „რეფორმების“ მსოფლოში ცნობილ არქიტექტორებს ჯერაც არა აქვთ გაცნობიერებული საკუთარი წარუმატებლობის მიზეზები და “იმავე მდინარეში მეორედ შესვლას ლამობენ”...

საქართველოში ეკლესიასა და ხელისუფლებას შორის კიდევ ერთი კონფლიქტის მაგალითი 1991–92 წლების სამოქალაქო დაპირისპირებას უკავშირდება. საქართველოს აწ განსვენებული პრეზიდენტის ზვიად გამსახურდიას მომხრეები დღემდე მიიჩნევენ, რომ პატრიარქი ილია მეორე მაშინ აქტიურად უნდა ჩარეულიყო ამ პროცესებში. არადა, დღეს, განვლილი წლების სიმაღლიდან, ნათლად გვესმის, რომ უცნობია, რა სავალალო შედეგი შეიძლებოდა ჰქონოდა ამგვარ “ჩარევას”.ეკლესია ხომ რომელიმე პარტიის ან ხელისუფლების ეკლესია არ არის. იგი ერთია და განუყოფელი მთელი მრევლისთვის, რომელთაგან, მაგალითად, ერთი - მინისტრია, მეორე კი – მეეზოვე.

ქართული მართლმადიდებელი ეკლესია არ ერევა და არ ჩარეულა პოლიტიკურ პროცესებში, თუმცა მისი ცალკეული წარმომადგენლები საკუთარ სიმპათია-ანტიპათიებს ზოგჯერ აფიქსირებენ ხოლმე. კარგია ეს თუ ცუდი? ზოგისთვის, მაგალითად, საქართველოს წინა ხელისუფლების მომხრე მეუფეა მისაღები, სხვებისთვის – დღევანდელი ხელისუფლების, მაგრამ მთლიანობაში ეკლესია საკუთარ თავს ამგვარი მიკერძოების უფლებას ვერ მისცემს და არც აძლევს. თუმცა პოლიტიკოსებს ვერავინ დაუშლის წირვაზე სანთლით დგომას და ისინიც ამ შესაძლებლობას წარმატებით იყენებენ.

საერთოდ, ქართველი მმართველები ხშირად სჩადიოდნენ ქმედებებს, რომლებითაც აშკარად ცდილობდნენ მრევლის სიმპათიის მოპოვებას. მაგალითად - როდესაც პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ 2001 წელს სვეტიცხოველის უძველეს ტაძარში მცხეთაში ხელი მოაწერა საგანგებო კონსტიტუციურ შეთანხმებას ქართულ მართლმადიდებელ ეკლესიასა და საქართველოს სახელმწიფოს შორის (ე.წ. კონკორდატი). სააკაშვილი ამ მეთოდებში კიდევ უფრო შორს წავიდა - ის ხშირად მიმართავდა მრევლს ამბიონიდან, ხოლო 2004 წელს პრეზიდენტის ფიციც კი ქართველი მეფის, წმინდა დავით მეოთხის საფლავზე დადო გელათის მონასტერში.

ნათქვამის გაანალიზებისას ქართული მართლმადიდებელი ეკლესიისა და მისი საჭეთმპყრობელის წინააღმდეგ ე.წ. ლიბერალ-რეფორმატორების მიერ დღეს გამოცხადებული “ლაშქრობის” მოტივიც აშკარა ხდება - ხვდები, რომ ყველაზე მეტად მათ სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის, უწმინდესი და უნეტარესი ილია მეორის ავტორიტეტი უშლის ხელს, რომლის სიტყვა საზოგადოებისთვის ქართული სახელმწიფოს ნებისმიერი ხელმძღვანელის სიტყვაზე უფრო წონადია.

დასასრულ ხაზს გავუსვამთ, რომ საბჭოთა წლებში ეკლესიის მდგომარეობა, რა თქმა უნდა, არ იყო სახარბიელო, მაგრამ ის მეთოდები, რომლებითაც მას დღეს უპირისპირდებიან, გაცილებით უფრო მზაკვრულია. პოლიტიკური, ხშირად გარედან ნაკარნახევი, მიზნებით დღეს ლამობენ ეკლესიის სახით ჩამოიცილონ მთავარი დაბრკოლება, რომელიც ხელს უშლის ჩვენს საზოგადოებაში უცხო და მიუღებელი ფასეულობების დამკვიდრებას. ამის შემდეგ ხომ „ახალი ჯიშის ქართველების“ გამოყვანა გაცილებით იოლი იქნება...

საქინფორმის ანალიტიკური ჯგუფი