საინფორმაციო-ანალიტიკური სააგენტო „საქინფორმის“ სტუმარია იურისტი, ყოფილი პარლამენტარი და ადამიანის უფლებათა დამცველი დიმიტრი ლორთქიფანიძე.

საქინფორმის კორესპონდენტთან საუბრისას მან ქვეყანაში მიმდინარე პროცესები შეაფასა.

– ბატონო დიმიტრი, ხელისუფლებაში ახალი ძალა მოვიდა. როგორ ფიქრობთ, რამდენად შეძლებს ეს გუნდი ქვეყნის წინაშე არსებული პრობლემების გადაწყვეტას და, ზოგადად, როგორ შეაფასებთ ახალ მინისტრთა კაბინეტს?

– პირველ რიგში, აღსანიშნავია ის, რომ ახალ მთავრობას ძალიან დიდი იმედი უკავშირდება. საზოგადოებამ ახალ ხელისუფლებას ნდობის ძალიან დიდი მანდატი მისცა, რომლის მაკონსოლიდირებელი მთავარი ფაქტორი გახლავთ პოლიტიკაში იმ პიროვნების გამოჩენა, რომელიც წლების განმავლობაში განსაკუთრებულ ქველმოქმედად გვევლინებოდა და რომლის მონაწილეობაც ქართული ეკონომიკის განვითარებაში უდავოდ საგულისხმოა. თავად ის ფაქტი, რომ ბიძინა ივანიშვილი გამოჩნდა ქართულ პოლიტიკაში, ქვეყანაში ახალი ეპოქის დასაწყისზე მეტყველებს. ხოლო თუ როგორ გაამართლებს საზოგადოების იმედს ის გუნდი, რომელიც ბატონმა ივანიშვილმა დასაყრდენად შეარჩია, მომავალი გვიჩვენებს.

– დაგეთანხმებით, რომ საზოგადოება დიდი ენთუზიაზმით შეხვდა ახალ ხელისუფლებას. როგორ ფირობთ, როდის შეიძლება ველოდოთ ახალი ხელისუფლების მუშაობის შედეგებს?

– რეალური შედეგები იმ მომენტიდან დაიდება, როდესაც ძველი პოლიტიკური სისტემის რეფორმა დაიწყება და საბოლოოდ დასრულდება. ვფიქრობ, ჯერჯერობით ქვეყანაში სისტემური ხასიათის ცვლილებები მიმდინარეობს. ეს ძალიან მტკივნეული პროცესია, როდესაც საქმე გვაქვს ძველი ხელისუფლების შეცდომების გამოსწორებასთან. ამის შემდგომ ხელისუფლება უკვე საკუთარი სამოქმედო გეგმის განხორციელებაზე გადავა. დღესდღეობით სამართლებრივი ბერკეტების გამოყენება მიმდინარეობს იმ დამნაშავე რეჟიმის წინააღმდეგ, რომელმაც დანაშაულებრივი პოლიტიკური მართვის თვალსაზრისით უკლებლივ ყველა სფერო მოიცვა. ვფიქრობ, ეს პროცესი მხოლოდ ახლა დაიწყო და ასე მარტივად არ დასრულდება.

„ნაციონალური მოძრაობა“, რომელიც პარლამენტში უმცირესობით არის წარმოდგენილი და 65 მანდატს ფლობს, რა თქმა უნდა, შეეცდება, მის ხელთ არსებული ყველა ბერკეტი გამოიყენოს გააფთრებული წინააღმდეგობის გასაწევად და ეცდება, დასავლეთის თვალში ახალი ხელისუფლების დისკრედიტაცია მოახდინოს. ქვეყანაში ამჟამად ჩუმი საბოტაჟი მიმდინარეობს, რაც დაკავშირებულია რეალურ ორხელისუფლებიანობასთან. მოგეხსენებათ, პრეზიდენტის ძალაუფლების ქვეშ მყოფი ვერტიკალი მოიცავს, პირველ რიგში, ადგილობრივ თვითმმართველობებს, გუბერნიებს, სასამართლო ხელისუფლებას და, რა თქმა უნდა, ისინი შეეცდებიან, ეს ბერკეტები ბოლომდე გამოიყენონ, თუმცა, ჩემი დაკვირვებიდან გამომდინარე, შემიძლია განვაცხადო, რომ ახალი ხელისუფლება საკმაოდ გეგმაზომიერად და თანმიმდევრულად მოქმედებს, რათა ქვეყანაში პოლიტიკური აჟიოტაჟი არ გამოიწვიოს.

– ბოლო დღეებში დაკავებულ იქნა რამდენიმე ყოფილი მაღალჩინოსანი. თქვენი შეფასებით, რამდენად სწორად მიმდინარეობს ეს პროცესი?

– მე, როგორც იურისტი და სისხლის სამართლის სპეციალისტი, რა თქმა უნდა, ძალიან სკრუპულოზურად ვაკვირდები ამ პროცესს. ჩემი შეფასებით, ეს არის ძალიან თანმიმდევრული, ძალიან მოზომილი და, ამავე დროს, სამართლებრივი თვალსაზრისით, სწორად გადადგმული ნაბიჯები. ის ბანალური ბრალდებები, რომლებიც საფუძვლად დაედო მაღალჩინოსანთა დაკავებას, არის მხოლოდ ბრალის წარდგენის ფორმალური საფუძვლები და მას აუცილებლად მოჰყვება იმ ყველაზე უფრო მძიმე ბრალდებების წარდგენა, რასაც საზოგადოება მოუთმენლად ელის. საბოლოო ჯამში, ეს დაკავებები მთელი სისტემური დანაშაულის გამოვლენის საფუძველი უნდა გახდეს.

აქ არ არის საუბარი მხოლოდ რამდენიმე მაღალჩინოსანის დაკავების აუცილებლობაზე. მთელი ქართველი საზოგადოება ელოდება, რომ ეს პოლიტიკური სისტემა გასამართლდება და „ნაციონალური მოძრაობა“ მხილებული იქნება როგორც კლანურ საწყისებზე დაფუძნებული ერთიანი გუნდი, რომელიც დანაშაულებრივი მართვის პროცესებში მონაწილეობდა. ვფიქრობ, ეს პროცესი „ნაციონალური მოძრაობის“ პოლიტიკური გუნდის პასუხისმგებლობის საკითხის დაყენებით დასრულდება და ადვილი შესაძლებელია, ყოფილი მმართველი გუნდის დენაციფიკაცია გამოიწვიოს.

– ბატონო დიმიტრი, თქვენ ძალზე აქტიურად ხართ ჩართული სასჯელაღსრულების სისტემაში მიმდინარე პროცესებში და ყოველდღიური კონტაქტი გაქვთ პატიმრებთან. რა შეიცვალა ახალი ხელისუფლების პირობებში, ზოგადად, სისტემაში? არის თუ არა ადამიანის უფლებები დღეს დაცული, მაშინ, როცა უკვე რამდენიმე თვეა, ქვეყანას არ ჰყავს სახალხო დამცველი?

– ვფიქრობ, ქვეყანაში, რომლის მოსახლეობის რაოდენობაც არ აღემატება სამ მილიონ- ნახევარს, და ათი ათას მოსახლეზე ჰყავს ექვსასამდე პატიმარი, ძალიან ძნელია, ადამიანის უფლებების დაცვაზე ობიექტური წარმოდგენა იქონიო. როგორი სტერილური გარემოც უნდა შეექმნა „ნაციონალურ მოძრაობას“, ეს სტატისტიკა (რომელიც ევროპაში სამარცხვინო პირველ ადგილზე გვაყენებს და მსოფლიოში – მეოცე ადგილზე) მეტყველებს იმაზე, რომ ქვეყანაში არის უკიდურესად მძიმე სოციალური გარემო. ვფიქრობ, რომ ის განუკითხაობა და ადამიანური ტრაგედია, რომელიც პენიტენციარულ სისტემაში არის დამკვიდრებული, მოითხოვს მყისიერ გამოსწორებას, სწრაფ და გადამწყვეტ ნაბიჯებს.

პირველი ამოცანა, რომელიც სამოქალაქო საზოგადოებამ ახალ ხელისუფლებას განუსაზღვრა, არის მძიმე და განუკურნებელი სენით დაავადებული პატიმრების, პოლიტპატიმრების, უკანონო და დაუსაბუთებელი დანაშაულისთვის დაკავებულ პირთა გათავისუფლების პროცედურის დაწყება. თუ ეს სწრაფად განხორციელდება და სოციალური სამართლიანობა აღდგება, სასჯელაღსრულების სამინისტროს ხელმძღვანელობა პირნათლად გაართმევს თავს დაკისრებულ მოვალეობას. ამას სჭირდება სწრაფი, მიზანმიმართული და გეგმაზომიერი ნაბიჯებით სვლა. ამ მხრივ დღესდღეობითაც ვხედავ გარკვეულ შეცდომებს (ალბათ, ამის გარეშე შეუძლებელიც იქნებოდა სამინისტროს მუშაობა), თუმცა ეს გამოსწორებადია.

– რა შეცდომებს გულისხმობთ?

– მაგალითად, პირობით ვადაზე ადრე გათავისუფლების კომისია საკმაოდ შესუსტებულად მუშაობს. პოლიტპატიმრების გათავისუფლების პროცესი გაჭიანურდა – საკმაოდ ხანგრძლივი დრო გავიდა მას შემდეგ, რაც პირველი 4 პოლიტპატიმარი იქნა გათავისუფლებული და ბუნებრივია, დანარჩენი 170 პატიმარიც ითხოვს სამართლიანობის აღდგენას.

მოლოდინის რეჟიმში მყოფი პატიმრისთვის ციხეში გატარებული ყოველი დღე საუკუნის ტოლფასია. მით უფრო, როდესაც პატიმართა აბსოლუტური უმრავლესობა არის ნაწამები და საკუთარ თავზე იწვნიეს ის სისასტიკე, რომელიც მიხეილ სააკაშვილის, ვანო მერაბიშვილისა და ზურაბ ადეიშვილის ერთობლივი „ძალისხმევით“ ხორციელდებოდა საპატიმროებში.

იმედი მაქვს, რომ მას შემდეგ, რაც ამნისტიის აქტი ამოქმედდება, ბატონი სოზარ სუბარი კიდევ უფრო დააჩქარებს რეფორმებს საკუთარ უწყებაში.

– ბატონო დიმიტრი, სახალხო დამცველის კანდიდატურასთან დაკავშირებით მინდა, გკითხოთ. თქვენ ამ პოსტზე საზოგადოების საკმაოდ დიდი მხარდაჭერა გაქვთ – 10 000 ზე მეტი ხელმოწერა შეგროვდა. პატიმრების მშობლემა არაერთხელ დააფიქსირეს საკუთარი მოთხოვნა ომბუდსმენის პოსტზე თქვენი დანიშვნის შესახებ. ამის შემდეგ კიდევ რამდენიმე კანდიდატთან ერთად მონაწილეობა მიიღეთ არაერთ სატელევიზიო ეთერში დებატების ფორმატით, თუმცა სრულიად მოულოდნელად აღმოჩნდა, რომ მმართველი ძალა ამ ვაკანტურ თანამდებობაზე ნინა ხატისკაცს უჭერს მხარს და სწორედ მასთან გაიმართა შეხვედრა პარლამენტში, რამაც საზოგადოების უკმაყოფილება გამოიწვია. როგორ შეაფასებთ აღნიშნულ ფაქტს?

– არ მინდ,ა ნინა ხატისკაცი შევაფასო როგორც ომბუდსმენობის კანდიდატმა, უმჯობესია, შევაფასო როგორც ერთ-ერთმა რიგითმა მოქალაქემ. ადამიანის უფლებათა დაცვის ფართო სპექტრში ჩართულობის კუთხით, როგორც უფლებადამცველი, ქალბატონი ნინა ხატისკაცი არ არის ცნობილი. ის საარჩევნო სამართალთან დაკავშირებული არასამთავრობო ორგანიზაციის წარმომადგენელია, რომელიც პროგრამების კოორდინატორი იყო ამ მიმართულებით. წლების განმავლობაში მუშაობდა NDI-ის მხრიდან საქართველოს პარლამენტში და შემდეგ „საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველოში“ საქმიანობდა. მისი მხრიდან უშუალოდ ადამიანის უფლებათა დაცვის თემატიკა წარმოდგენილი არ ყოფილა. მას არ იცნობენ როგორც უფლებადამცველს – ეს ძალიან მნიშვნელოვანი გარემოებაა.

– მაშინ, როდესაც პარლამენტმა დაიწყო ნინა ხატისკაცის ომბუდსმენის პოსტზე განხილვა, მოვისმინეთ პოლიტიკოსებისა და ექსპერტების კომენტარების იმის შესახებ, რომ თუნდაც პროცედურულად მაინც საკანონმდებლო ორგანოს რამდენიმე კანდიდატურა უნდა განეხილა. აღნიშნული შეიძლება ჩაითვალოს გარკვეული ტიპის დარღვევად?

– რა თქმა უნდა, წმინდა დემოკრატიული პროცესის განვითარების თვალსაზრისით, ვფიქრობ, რომ ეს არის ძალიან მნიშვნელოვანი ტესტი პარლამენტისთვის, რომელიც ორგანული კანონით უფლებამოსილია, დაასახელოს კანდიდატი და მას სათანადო წესით კენჭი უყაროს. რა თქმა უნდა, გაცილებით დემოკრატიული იქნებოდა, რომ ის რამდენიმე კანდიდატი, რომლებიც საზოგადოების სხვადასხვა ჯგუფის მხარდაჭერით სარგებლობდნენ, დასახელებული ყოფილიყო და საკანონმდებლო ორგანოს ემსჯელა გადაწყვეტილების მისაღებად. ეს იქნებოდა დემოკრატიული, რადგან პარლამენტი, რომელიც სწორედ ხალხის მიერ არის არჩეული, იმოქმედებდა არა პირადი სიმპათიებით, არამედ შეასრულებდა ხალხის დავალებას.

გულდასაწყვეტია ისიც, რომ ერთი თვისა და ათი დღის განმავლობაში ის ოთხი დასახელებული ძირითადი კანდიდატი მედიის საშუალებით, ფაქტობრივად, ფართო საზოგადოებასთან კომუნიკაციაში ყოველდღიურ რეჟიმში ვიმყოფებოდით. გახსოვთ, ალბათ, ჩვენ შორის  უამრავი დებატი გაიმართა და ამ დროს არჩევანი გაკეთდა ისეთ კანდიდატზე, რომელმაც არც კი ისურვა, ასეთი ინტენსივობით ყოფილიყო საზოგადოების წინაშე წარმოდგენილი და ყველა კითხვაზე ეპასუხა. კარგი იქნებოდა, ამ ქალბატონს ჰქონოდა ნება, რომ მისი მსოფლმხედველობა უფრო ფართოდ ყოფილიყო  ცნობილი.

– ანუ თქვენ თვლით, რომ ეს ტესტი პარლამენტმა ვერ ჩააბარა?

– როგორც იცით, პარლამენტში არის 7 ფრაქცია, რაც სრულიად საკმარისი იქნებოდა იმისათვის, რომ არა – ერთი, არამედ რამდენიმე კანდიდატურა ყოფილიყო დასახელებული, რომელთაც ექნებოდათ საშუალება, საკუთარი პროგრამული დებულებები წარმოედგინათ საზოგადოების წინაშე და ამის შემდეგ დაეყენებინათ მათი კანდიდატურები კენჭისყრაზე. ჯერ კიდევ არის დრო, რომ პარლამენტმა მიიღოს გადაწყვეტილება.

– დაბოლოს, როგორია თქვენი სამომავლო გეგმები – აპირებთ თუ არა აქტიურ პოლიტიკაში დარჩენას?

– მე პოლიტიკაში ადვოკატურიდან მოვედი. ძალიან ინტენსიურად ვიყავი ჩართული სისხლის სამართლის სფეროში. ვფიქრობ, რომ დღეს პოლიტიკიდან არ უნდა წავიდე, ვინაიდან სახეზეა საზოგადოების აქტიური მხარდაჭერა. გარდა ამისა, დღეს ქვეყანაში საკმაოდ აქტიურად მიმდინარეობს პოლიტიკური პროცესები და ნებისმიერი ჩვენგანი, ვინც, ზოგადად, ჩართულია ამ პროცესებში, თავს ვალდებულად უნდა მიიჩნევდეს,  საკუთარი რესურსი ბოლომდე მოახმაროს ქვეყანას.

ამ მხრივ ახალი ხელისუფლების მიერ გაცხადებული პოლიტიკური მიზნები და ამოცანები ჩვენ გვაფიქრებინებს, რომ ჩვენი რესურსების გამოყენებით მათთან ერთად შეგვიძლია საზოგადოების ლეგიტიმური მოთხოვნა დავაკმაყოფილოთ და ერთიანი ძალებით ვიმოქმედოთ სამართლიანობის აღსადგენად.

სამართლიანი გარემოს შექმნა – ეს არის ის უპირველესი ამოცანა, რომელიც ჩვენ, როგორც პოლიტიკოსებს, ისე, ზოგადად, სამართლის სფეროში მომსახურე ადამიანებს, უნდა გვაკავშირებდეს. ვგეგმავ, ამ კუთხით აქტიურად გავაგრძელო მუშაობა.

ესაუბრა ნატა წერეთელი